by Son günlerde uçan jetler yüzüden aralıksız saatlerce beynimizi inleten bir ses duymaya başlamıştık, bomba patlaması sesine oldukça benzeyen ve hatta birçok kez bomba patlamasıyla karıştırılan bu sesin nedeni ise sonik patlamalar.
Öncelikle nedir bu sonik patlama?
Sonik patlama (sonic boom), ses hızında veya ses hızının üzerinde bir hızda hareket edilmesi sonucu meydana gelen bir olay. Ses hızı, deniz seviyesinde ve 21ºC sıcaklıkta yaklaşık 1235.5 km/sa’dir. Günümüzün havacılık teknolojisinde bu hızın aşılması pek zor olmadığı için de sonik patlamalar meydana gelebiliyor.
Örneğin F-16’lar, ses hızından daha hızlı uçabildikleri için sonik patlama meydana getiriyorlar.
Bu durumda akla şu soru geliyor: Neden sürekli ses hızını aşan uçakların seslerini duymuyoruz? Yanıt basit: Ses hızını aşan uçakların yarattığı sonik patlamanın yerden duyulabilmesi için uçakların baya bir alçaktan uçması gerek.
Bu durumu biraz daha açalım.
Uçaklar hareket halinde iken, devamlı bir şekilde, bulundukları konumdan dışarıya doğru giderek genişleyen küresel ses dalgaları oluşur. Bu dalgalara ses dalgaları adı verilir ve hızları o anki atmosfer koşullarına göre değişir. Uçak bu hıza ulaştığı anda sesle aynı hızda ilerlediği için ses duvarının da tam sonuna dayanmış olur ve oluşan tüm dalgaları da önüne katar.
Bu dalgalar moleküller üzerinde titreşim etkisi yarattığından, üst üste binmiş ses dalgalarının titreşim etkisi de katlanmış olur.
Bu durum neticesinde artık bir şok dalgası oluşmuştur. Aynı zamanda yüksek basınca sahip bir hava duvarı da ortaya çıkar. Jetler bu duvarı delip ses hızını aşarlar, bu sırada da ortaya müthiş bir gürültü çıkar. Eğer bu olay yükseklerde gerçekleşiyorsa, şok dalgası yere ulaşamayacağından bir şey duyulmaz.
Olay yere yakınsa kulakları sağır edebilecek derecede güçlü bir gürültü duyar, hatta dalgaların titreşim etkileri nedeniyle şiddetli şekilde sarsılırız. Özetle sonik patlama sesinin bilimi böyle.
Gelelim bu seslerin insan fizyolojisi ve psikolojisi üzerindeki etkilerine..
Sonik patlamaların neden olduğu etkilerden bazıları sürekli tedirgin olma durumu, aktivitelere eşlik edememe ve hareket bozukluğu, düzensiz ve huzursuz uyku problemi olarak sıralanıyor. Uzmanlar sonik patlamalara maruz kalan insanların tepkilerinin gözle görülür ölçüde değiştiğini ve olumsuz yönde seyretmeye başladığını gözlemlemiş.
Bunlar dışında kan basıncının yükselmesi ve kalp atışlarının düzensiz hale gelmesi de meydana çıkan olumsuz etkilerden.
Ayrıca vücudu kontrol etme kabiliyetinin düştüğü de biliniyor. Kol veya bacaklarda seğirme, tutulma, halsizlik veya ağrı hissedilebilir.
Bu etkilerin süresi çok uzun olmasa da bazı durumlarda maruz kalan kişilerin uyku düzenlerinin düzelmesinin uzun zaman aldığı tespit edilmiş.
Bu olayı çok net şekilde örnekleyen bir video ile yazımızı noktalandıralım.
Onedio
